سنگ ادراری در نشخوار کنندگان کوچک: جراحی و مدیریت تغذیه ای
سنگ ادراری در نشخوار کنندگان کوچک:
جراحی و مدیریت تغذیه ای
•مقدمه
•سنگ سانه های ادراری یا سنگ های ادراری ترکیبات آلی و معدنی سخت متراکمی هستند که از طریق وارد ساختن جراحت مستقیم به مجرای ادراری و ایجاد انسداد در مسیر ادرار سبب بیماری می شوند. زائده ها یا برآمدگی های پیشآبرای عمومی ترین جایگاهای بروز انسداد در گوسفندو بز می باشند؛ مکانهایی که در آن جریان ادراری قطع می شود ، رویه دور خمیدگی دو هلالی معمول ترین جایگاه توقف است. در شترسانان، سنگهای ادراری میل بارگیری در رویه دورتر خمیدگی دوهلالی یا دورتر از آن را دارند. معمولا سنگ سانه های متعددی در مجاری ادراری نشخوارکنندگان کوچک مبتلا حضور دارند.
•تاریخچه و نشانه های بالینی
•ظاهرا منشاء ناراحتی در انسداد حاد پیشآبراهی جراحت وارده به بافت پوششی مجرای ادراری و اتساع مثانه متعاقب انسداد می باشد. ولی به هر حال گلایه و شکایات صاحبین یا نگهدارندگان ممکن است نمود اندکی در رابطه با بیماری های مجاری ادراری داشته باشد. در 94 مورد مراجعه مسلم دامهای مبتلا به سنگ ادراری ، بی اشتهایی و نفخ عمومی ترین شکایت دامدار در هنگام پذیرش دام بوده. صاحبان دامهای بیمار غالباً تفسیر نادرستی از این نشانه های بالینی داشته و آنها را به اختلالات دستگاه گوارشی نسبت می دهند. این امر امکان پذیر است ،نفخی مزمن که عموما در چنین مواردی دیده می شود ناشی از فعال شدن سامانه عصبی سمپاتیکی باشد؛ به عبارتی دیگر فرایند های دردناک شکمی منجر به توقف حرکات شکمبه(آتونی) می شوند.به نظر می رسد مالکین شترها عموماً به نادرستی تکرر ادرار دردناک را بعنوان زورپیچ شدن تفسیر نموده و تز این رو پیش از مراجعه به درمانگاهای دامپزشکی اقدامات درمانی در خصوص انسداد قولونی را اعمال نموده اند. بنابر این درصورتی که بیمار دام نر یا نشخوار کننده، شتر یا خوک نر اخته شده است ضروری است تا وضعیت دام از جهت توانایی ادراری ارزیابی شود.
•پیش از معاینات دامپزشکی ، نر ها یا نر های اخته شده با تاریخچه سازگار به بیماری را بایستی به محلی خشک و فاقد پوشش بستر هدایت نموده تا توان ادراری دام را ارزیابی نمود. در مطالعات بعمل آمده طی سال 1995 بر روی بز آفریقایی پیگیمی که مستعد انسداد مجرای ادراری است روشن گردید که دام فوق بطور معنی داری در مقایسه با دیگر نژادها ، تظاهر بالایی در سنگهای ادراری مسلم شده دارد.( ادامه ............)
•در مان جراحی سنگ های ادراری ارزیابی پیش از عمل
هرزمانی که ممکن باشد ، دامپزشک بایستی ترجیحاً از کلیه های حیواناتی که از نظر تاریخچه بالینی مشکوک به بیماری درازمدتی هستند ، بعبارتی با نشانه های انسداد بیشتر از 24 ساعت ، ارزیابی فراصوتی بعمل آورد. تعیین تورم کلیه ناشی از افزایش تدریجی ادرار تحت عنوان هیدرو نفروز(فقدان کامل بافت قشری کلیه) تضمین کننده یک پیشآگهی مهم بوده و رافع تصمیم برای جراحی خواهد بود. تصویر مقابل نشانگر یک تصویر فراصوتی عرضی شکمی از یک الپاکای نر سالم 3 ساله با تاریخچه ای از انسداد ادراری 2.5 روزه است. به وجود اتساع در لگنچه ادراری ولی حضور بافت قشری مشهود توجه شود، آخرین یافته یادآور ادامه درمان با پیشآگهی محتاطانه ای برای عملکرد درازمدت کلیوی است. انباشت مواد نیتروژندار در خون(ازوتمی) در این بیمار پس از درمان جراحی مرتفع نگردید. (ادامه ..............)
•موضوعات مربوط به مطلع نمودن صاحب دام به منظور جلب رضایت
جلب رضایت مالک برای درمان جراحی باید شامل ارائه توضیحاتی در مورد عوارض جانبی بالقوه زیر باشد :
• 1) نارسایی قلبی یا تنفسی در طی آرام بخشی ، بیحسی ، یا مقید سازی/ زمین گیری ؛
• 2 ) نارسایی کلیوی بطور ثانویه دراثر تورم کلیوی ناشی از انسدا مجرای ادراری ، حتی در صورتی که ارزیابی فراصوتی (اولتراسونوگرافی) ساختار کلیوی عادی باشد.
•3)خونریزی در حین عمل و پس از عمل که ناشی از نارسایی پلاکتی و آبشاری انعقادی است که می‌تواند به همراه اورمی باشد
•4) تشکیل سنگهای ادراری اضافی و یا حرکت سنگهای کلیوی به داخل پیشآبراه که سبب انسداد پیشآبراهی راجعه بعد عمل می شود. عارضه آخری به نظر می‌رسد در تعداد قابل‌توجهی از موارد بوجود می آید . طی مطالعه‌ای که در سال 1996بعمل آمد ، 10 مورد از 23 موردی که با موفقیت توسط روش‌های جراحی مختلف رفع انسداد شده بودند در عرض چند ماه پس از رهایش دچار انسداد پیشآبراهی راجعه گردیدند.[7] رضایتمندی صاحب دام به توصیه های تغذیه ای در این بررسی معین نشده اما توصیه‌های رژیم غذایی مشخص نشد اما به طور ذهنی ناسازگار ارزیابی شد . [7 ] بنابراین تفهیم نمودن این موضوع به مالک که ذاتاً بالا بودن نرخ برگشت بیماری توام با مدیریت جراحی سنگ های ادراری در نشخوار کنندگان کوچک که همواره مطرح می باشد، امری است حیاتی و مهم . پایبندی به معیارهای تغذیه ای پیشگری ممکن است ارجاع بیماری را محدو سازد اما اطلاعات موید این موضوع در حال حاضر وجود ندارد.(ادامه .......)
•قطع زائده پیشآبراهی
•در نشخوار کنندگان کوچک زائده پیشابراهی بایستی در همه موارد مشکوک به سنگ ادراری مورد بررسی قرار گیرد. آرام بخشی و یا بی حسی پیرامون سخت شامه ای(اپیدورال) در ناحیه کمری خاجی برون زدگی آلت تناسلی را تسهیل می نماید. اگرچه داروی زایلازین ایجاد آرام بخشی نموده و یک درد برقوی است جهت مصرف در نشخوارکنندگان مبتلا به سنگ ادراری توصیه نمی شود، چرا که به جهت اثر مدری آن درصورت انسداد کامل مجرای پیشآبراهی ممکن است اتساع مثانه را بدتر نماید. لذا ترجیحاً دیازپام ( با دوز0.1میلی گرم برای هر کیلوگرم وزن زنده دام بطور آهسته و داخل سیاهرگی) سبب فراهم شدن ارام بخشی بدون اثر ضد دردی می شود. به محض ارام شدن ،دام را بر روی کفل می خوابانیم. معاینه کننده باید آلت تناسلی را از طریق پوست در قاعده کیسه بیضه به چنگ آورده و آلت تناسلی را به طورراسی فشار دهد . همچنانکه آلت تناسلی از حشفه بیرون می زند توسط یک گاز خشک می توان آن را به چنگ گرفت و آنرا بطور کامل خارج کرد. در صورت مسدود شدن زائده پیش آب راهی می توان آن را از قاعده اش قطع نمود حذف زائده پیشآبراهی هیچ تاثیری بر توانایی زادآوری یا باروری ندارد. (ادامه ..........)
•بندیزه بجامانده
یکی دیگر از عوامل محدود کننده احتمالی در بیرون زدن آلت تناسلی وجود بندیزه بجامانده است. بندیزه یک اتصال کالبد شناختی طبیعی است که بین آلت تناسلی و مخاط حشفه ای قرار دارد. به طور معمول در بلوغ تجزیه می شود. این امر معمولا برای گوسفند و بز در سن 4 تا 8 ماهگی وبرای آلپاکا در سن 1.5 تا 2.5 سالگی محقق می شود. در صورت بجا ماندن بندیزه به طور موثر مانع از خروج آلت تناسلی می گردد. بندیزه بجامانده ممکن است در حیوانات پیش بلوغی مبتلا به سنگ کلیه ، حیواناتی که در سن جوانی اخته شده اند و (به ندرت) در قوچ ها و بزهای نرسالم یک ساله یا دو ساله مشکل ساز تر باشد. در صورت وجود بند دیزه بجا مانده ، بایستی با بیهوش نمودن حیوانات اقدام به خارج کردن آلت تناسلی نموده و آن را مورد معاینه قرار داد. (ادامه .............)
•میله (سند) گذاری و تخلیه مجرای ادرار
•میله گذاری معکوس پیشآبراهی و شستشوی نمکی (تحت عنوان آب رانش ادراری= urohydropulsion ) اغلب در رفع انسداد پیشآبراهی گربه ها و سگ ها موفق است. با این حال، به نظر می رسد این روش در اغلب موارد مشابه در نشخوارکنندگان کوچک موفقیت آمیز نمی باشد ؛ تنها 1 مورد از 35 نشخوارکننده کوچک که در ورود با تزریق آب رانش ادراری درمان شده اند، رفع انسداد گشته اند.[5] میله گذاری معکوس مثانه در نشخوارکنندگان کوچک بسیاردشوار می باشد زیرا میله های بکار رفته در شکافها و فرورفتگی های پیشابراهی (که قبلا واگراهه پیشآبراهی نامیده می شد) که در رویه پشتی پیشآبراه در سطح نشیمنگاهی قرار دارند گیر می نماید .(ادامه.....)
•شکافت پیشآبراهی میاندوراهی
•شکافت پیشابراهی میاندوراهی یک روش جراحی عمومی برای اصلاح انسداد سنگ کلیه در نشخوارکنندگان کوچک است. این روش را می توان با آرام بخشی و بیحسی موضعی، بیحسی موضعی پیرامون سخت شامه ای یا بیهوشی عمومی انجام داد. این شگرد یک جراحی انتخابی برای نشخوارکنندگان کوچکی است که از آنها به منظور تولید مثلی استفاده نمی شود. محدودیت های اولیه آن عبارتند از تنگی دهانه و یا انسداد مجدد با سنگ سانه های اضافی. عوارض فوق می تواند در طی چند هفته تا چند ماه پس از انجام جراحی محقق شوند. در چهار گزارش، نیمی یا بیشتر نشخوارکنندگان کوچکی که تحت درمان با شکافت پیشآبراهی بوده اند، این مشکلات را در کمتر از 12 ماه پس از جراحی داشته اند. ]4-7[ بنابراین، روش فوق ممکن است برای نشخوارکنندگانی که همچون دامهای کوچک همدم نگهداری می شوند بهینه نباشد .
•شکافت پیشآبراهی را می توان در هر جایی از طول ناحیه میان دوراهی انجام داد، اما ترجیحاً شکافت پیشابراهی در جایگاهی پایین از میاندوراه به جهت کاستن از میزان تخریش حاصل از ادرار بر روی پوست و درصورت بروز تنگی درجایگاه اصلی به منظور فراهم بودن فضایی جهت تکرار شکافت پیشابراهی در بخش بالایی میاندوراه ، توصیه می گردد.(ادامه .........)
•شکافت پیشآبراهی
•رویکرد شکافت پیشآبراهی شبیه به رهیافت شکافت پیشابراهی میاندوراهی است، هرچند که اجرای این شیوه درمانی بر روی خم حلالی دور بهترین انتخاب برای دست یابی مستقیم به سنگ ادراری است. قبل از عمل، با انجام ملامسه، ارزیابی فراصوتی(اولتراسوند) ، رادیوگرفی یا با وارد کردن لوله قابل انعطاف بدرون پیشآبراه سنگ ادراری تعین مکان می شود. داروی بیحسی موضعی در روی محل عمل به داخل پوست و زیر جلد تزریق می شود. بعضی از جراحان توانسته اند با چلاندن و خرد کردن سنگ ادراری از روی دیواره پیشآبراه انسداد ناشی از سنگ را مرتفع سازند ، به این منظور از یک گیره حوله ای یا ابزار دیگری می شود استفاده نمود. پس از این کار قطعات سنگ رد شده یا از منفذ ادراری دوشیده می شوند. اگر سنگ سانه رد شده باشد ، مجرای پیشآبراه بر روی سنگ برش یافته، تمام سنگ سانه ها برداشته شده و مجرای ادرار در هر دو جهت به منظور حصول اطمینان از باز بودن شسته می شود. ابتداعاً مخاط پیشآبراهی ، زیر مخاط و پوست بخیه می شود. نوع بخیه ساده تک بوده و نخ بخیه قابل جذب تک رشته ای ظریف (شماره 0-4 یا 0-3 ) به جهت بخیه مخاط پیشآبراه توصیه می شود. پوست بطور جداگانه بخیه می شود.
•عمل شکافت پیشابراهی برای حیوانات با پارگی مجرای ادراری یک انتخاب ضعیف است زیرا هر شگردی برای بستن مجرای ادرار در محل پارگی معمولا بی فایده است. تنگ شدگی محل عمل شکافت پیشآبراهی یک عارضه جانبی بالقوه است. در نرها، فیبروز در محل جراحی می تواند منجر به بروز اختلال در گشیده شدن آلت تناسلی طی نعوظ شود، و تشکیل منفذ های مجوف ممکن است از بروز نعوظ جلوگیری کند. درصورت انتخاب روش فوق پیش آگهی محتاطانه ای را برای تولید مثل اعلام نمایید. یک دوره استراحت جنسی حداقل 60 روزه پس از عمل توصیه می شود. در حال حاضر هیچ داده منتشر شده در مورد پیآمدهای درازمدت این روش در نوزادان کوچک وجود ندارد.(ادامه .........)
•پارگی مثانه: آیا عمل جراحی مجرای ادرار به
تنهایی برای درمان کافی است؟ (ادامه ........)
•شکافت مثانه با آبرانش پیشآبراهی (ادامه .........)
•لوله گذاری در مثانه شکافته (ادامه ..........)
•دهانه گذاری مثانه (ادامه ..........)
•مراقبت بعد از عمل (ادامه ..........)
•پیشگیری (ادامه ............)
•دفعات تغذیه(ادامه ..........)
•اخته و سن دام در زمان اخته(ادامه ..........)
•سنگ سانه های فسفاته(ادامه ...........)
•سنگ های سیلیسی(ادامه...........)
•سنگ کربنات کلسیم و اکسالات کلسیم(ادامه ...........)
•خلاصه
•مدیریت جراحی سنگهای کلیوی در نشخوارکنندگان کوچک به دلیل بالا بودن میزان عود مجدد انسداد مجرای پیشابراهی مختل می شود. لذا بایستی صاحبان حیوانات را پیش از جراحی دام به خوبی نسبت به بروز این مشکلات آگاه نمود ، و با ارائه مشورتهای لازم اقدام پیشگیرانه موثری را در جهت افزایش شانس زندگی عاری از بازگشت بیماری برای حیوان رقم زد.
متن کامل مقاله با برگردان انگلیسی و منابع
متن فارسی بدون برگردان انگلیسی در شکل اسلاید شو
