روند رشد و نمو(بالیدگی) دستگاه گوارشی گوساله
روند رشد و نمو(بالیدگی) دستگاه
گوارشی گوساله
•هدف اولیه سیستم های پرورش گوساله ، از شیر گیری گوساله ها و برقراری جیره خشوی در اسرع وقت است.به عبارت دیگر: انتقال گوساله از مرحله پیش نشخوار به مرحله نشخوار کنندگی است. اصلی ترین مهارت در پرورش گوساله گذری روان از این مرحله به مرحله دیگر بدون تنزل کارآیی گوساله است .
•گوارش پیش نشخواری.
•مرحله گذار – بالیدگی سامانه گوارشی.
•گوارش نشخواری.
•عناصر آغاز گر روند بالیدگی شکمبه
گوارش پیش نشخواری
•گوساله های تازه متولد شده پیش نشخوار کننده هستند. آنها همان چهار معده بالغین را داشته اما شکمبه به طور قابل توجهی کوچکتر است. در گوساله بزرگترین قسمت مجرای گوارشی شیردان (معده چهارم) بوده که تقریباً 70 درصد از دستگاه گوارشی را تشکیل می دهد(شکل زیر). در این مرحله ،عملکرد سامانه های نارس سوخت و سازی گوارشی مشابه با حیوانات تک معده ای جوان بوده و گوساله به شیر یا جایگزین های شیر به عنوان یک منبع قابل هضم آسان کربوهیدرات و پروتئین وابسته می باشد. عمل مکیدن توسط گوساله باعث ایجاد چین خوردگی عضلانی در دیواره شکمبه بنام ناودان نگاری یا مری می شود .همچنانکه گوساله در حال مکیدن است ناودان مری شیررا به طور مستقیم به شیردان هدایت نموده ، جایی که در آن شیر به طور موثر هضم می شود. در هفته های اول زندگی ، رنین آنزیم غالب در سیستم گوارشی است . رنین به گوساله اجازه می دهد تا به طور موثری از پروتئین های موجود در شیر استفاده کنید. در زمان که سطح آنزیم پپسین سیستم گوارشی افزایش می یابد ، گوساله قادر به استفاده از منابع پروتئینی غیر شیری می شود. به این دلیل ، جایگزین های شیر که حاوی پروتئین غیر شیری هستند نبایستی در سه هفته نخست زندگی گوساله بکار روند. همچنین آنزیم لاکتاز نیز در طی چهار هفته نخست زندگی غالب است ، به این معنی که گوساله می تواند به طور موثر از لاکتوز ،مهمترین کربوئیدرات شیر، استفاده کند . گوساله در این مرحله زمانی قادر به استفاده از نشاسته نیست.
مرحله گذار – تکامل سامانه گوارشی
•مرحله گذار (دوره عبور از مرحله پیش نشخواری تا مرحله نشخوار کنندی) بین چهار تا هشت هفتگی رخ می دهد ، هنگامی که شکمبه شروع به تبدیل شده به بخش اصلی هضم کننده غذا می شود. وقتی یک گوساله آب و کنسانتره اغازگر را مصرف می کند، تخمیر باکتریایی در شکمبه آغاز می شود. این امر موجب تولید مقدار زیادی اسید های چرب فرار در اشکال استات ، بوتیرات و پروپیونات می شود. این فرایند تولید اسید های چرب فرار مسئول روند سریع توسعه شکمبه می باشد. زمانی که طول می کشد تا گوساله از بکار گیری صرف شیردان به استفاده موثراز همه چهار معده تغییر کند بستگی به نوع جیره غذایی مورد استفاده گوساله دارد. اگر شیر برای مدت طولانی بصورت آزادانه در دسترس باشد ، گوساله تنها اشتهای اندکی برای غذا های خشوی خواهد داشت و رشد شکمبه آهسته خواهد شد. اگر مدیریت تغذیه ای ، گوساله را تشویق کند تا غذای خشوی بخورید ، توسعه شکمبه افزایش یافته و گوساله وابستگی خود را به شیر مایع به عنوان منبع مواد مغذی ضروری کاهش می دهد. اگر جیر ه غذای گوساله محدودیت مایعات و دسترسی آزاد به مواد خشوی داشته باشد ، این گذر از گوارش پیش نشخواربه گوارش نشخوارکنندی می تواند در حدود شش هفتگی کامل شود .
نکات کلیدی: در یک هفتگی بایستی گوساله را به خوردن مقداری کنسانتره و ونجه / کاه تشویق نمود. در این زمان شکمبه ، نگاری و شیردان شروع به رشد و نمو می کنند. در یک ماهگی گوساله ها بایستی مقادیر قابل توجهی کنسانتره و یونجه / کاه را مصرف نمایند لذا گوساله ها وابستگی کمتری به شیر پیدا می کنند ، خطر اسهال کاهش می یابد ، گوساله ها را می توان زودتر از شیر گرفت ، و هزینه های زایمانی و پرورش کاهش می یابد.گوارش نشخواری
•گوارش نشخواری مبتنی بر عملکرد شکمبه بوده که در آن ریزسازواره ها کربوهیدراتها ، پروتئین ها و تمامی دیگر مواد قابل تخمیر را به اسید های چرب فرار ، آمونیاک ، متان ، دی اکسید کربن و پروتئین میکروبی تبدیل می نمایند. مرحله نشخواری در حدود سن شش تا هشت هفتگی آغاز می شود. در این بازه زمانی غذای خشوی تنها منبع غذایی بوده و شکمبه در حدود 70درصد از تمامی مجموعه معده را به خود اختصاص می دهد. یک گوساله در 12 هفتگی شکمبه ای کامل داشته و توانایی آن در خوردن و هضم غذای خشک از آن پس کم و بیش شبیه با آنچه در دامها بالغ است خواهد شد.
عناصر آغاز گر روند بالیدگی شکمبه
•روند بالیدگی شکمبه عبارت است از رشد و نمو بافت پوششی شکمبه که امری ضروری برای از شیرگیری موفق وداشتن نرخ رشدی خوب برای گوساله است. وجود پنج عنصر کلیدی برای آغاز روند بالندگی شکمبه ضروری است.
•1- باکتریایی
•2- مایعات درون شکمبه
•3- حرکات عضلانی – خروج مواد از شکمبه
•4- توانایی جذب بافتی
•5- قابلیت دسترسی غذای دامی در شکمبه
1- باکتریایی
•باکتری های هنگام تولد گوساله در شکمبه حضور ندارند و با شروع به خوردن کنسانتره آغازین توسط گوساله وارد شکمبه می شوند. محصولات نهایی روند هضم باکتریایی (اسید های چرب فرار) موجب بروز تغییرات معنی داری در شکمبه می شوند. نوع اسید های چرب فرارتولید شده بسیار با اهمیت می باشد. جیره آغازین گوساله حاوی ترکیبات کربوهیدراتی در شکل نشاسته بوده که توسط باکتری های مولد اسیدهای پروپیونیک و بوتیریک تخمیرمی شود. در مقابل وقتی جیره مصرفی علوفه است محصول نهایی اولیه اسید استیک می باشد. اسید های پروپیونیک و استیک از طریق دیواره شکمبه جذب شده و به محصولات سوخت و سازی تبدیل می شوند که توسط گوساله بعنوان منبع انرژی مصرف می شوند . اسید بوتیریک از طریق دیواره شکمبه جذب نشده و بجای تبدیل شدن به منبع انرژی، توسط یاخته های موجود در دیواره شکمبه مورد استفاده قرار می گیرد. تولید اسید های چرب فرار PH شکمبه را پایین آورده و محیط مناسبی را برای رشد باکتریها بویژه باکتریهای دخیل در روند هضم نشاسته و تولید اسید های پروپیونیک و بوتیریک ایجاد می نماید (شکل زیر).
2- مایعات درون شکمبه
•مایعات موجود در شکمبه همراه با عدم وجود اکسیژن یک محیط ایده آلی را برای رشد سریع باکتری ها فراهم می کنند. از آنجا که شیربا کنار گذری از طریق ناودان مری شکمبه را دور می زند ، مایعات کافی را برای رشد و نمود بهینه شکمبه فراهم نمی کند بنابراین گوساله باید به "آب آزاد" دسترسی داشته باشد . ارائه آب از سه روزگی به افزایش وزن گوساله کمک نموده ، باعث تشویق مصرف جیره آغازگر شده و میزان وقوع اسهال را کاهش می دهد.
3- حرکات عضلانی – خروج مواد از شکمبه
•مواد غذایی که وارد شکمبه می شوند باید بتوانند از آن خارج شوند. بنابراین کامل شدن فعالیت شکمبه ای شامل انقباضات ، فشردگی و نشخوار، ضروری است. این حرکت عضلانی نیزبه مخلوط شدن مواد خوراکی کمک می کنند. هنگامی که گوساله متولد می شود ، شکمبه فعالیت عضلانی اندک و انقباضات کم داشته وهمچنین فعالیت نشخواری ندارد. با افزایش مصرف غذای خشوی توسط گوساله ، انقباضات شکمبه شروع می شوند. اگر گوساله ها مدت کوتاهی پس از تولد از شیر ، یونجه و غذای آغازین تغذیه نمایند انقباضات طبیعی شکمبه را می توان ازسه هفتگی تشخیص داد. در مقابل ، اگر گوساله ها فقط با شیر تغذیه شوند ، انقباضات طبیعی شکمبه آنها برای دورهای زمانی طولانی قابل اندازه گیری نیست.
4- توانایی جذب بافتی
•ازنقطه نظر ساختاری ، شکمبه از دو لایه تشکیل شده است: لایه عضلانی و لایه بافت پوششی که لایه پوششی مسئول جذب اسید های چرب فرار است.در بدو تولد ، بافت پوششی توانایی جذب ندارد. تولید و پس از آن جذب اسید های چرب فرار در شکمبه که حاصل روند تخمیر مواد غذایی آغازین است روند رشد و نمو بافت پوششی را تحریک می کند، این امر بواسطه افزایش مساحت سطحی از طریق رشد و نمو بافت پوششی و تشکیل برجستگی های انگشتی مانند بنام پستانچه (پاپیل) محقق می شود.
5- قابلیت دسترسی غذای دامی در شکمبه
•عامل کلیدی در پیشبرد روند رشد و نمو و بنابر این از شیر گیری زود هنگام ، مصرف غذای خشوی است.از آنجا که کنسانتره ها به اسید پروپیونیک و اسید بوتیریک تخمیر می شوند ،انتخاب خوبی به منظوراطمینان از روند رشد و نمو زود هنگام شکمبه هستند. در سه روزگی غذای آغازین تمیز و تازه که هم بسیار خوش طعم و دلچسب بوده و هم تامین کننده توصیه های غذایی برای گوساله های گوشتی شیری است ارائه می شود.
نکته کلیدی: جیره ای با نسبت وزنی 8:1 کنسانتره به غذای خشوی به منظور اجتناب از ایجاد حالت شکم دیگی در گوساله ها و بهینه سازی کشمندی عضلات شکمبه، ضروری است .