شش عامل مدیریتی قابل توجه و قابل تامل در باروری گله های گاو شیر
باروری یک خصیصه پیچیده ای است که
به دلیل توارث پذیری ضعیف به دشواری
از لحاظ موروثی اصلاح پذیر است .
به هر حال این خصیصه از راههای دیگری
همچون کنترلشرایط آب و هوایی ، تغذیه
مناسبو اعمال مدیریتصحیح قابل بهینه سازی
است. مقاله حاضر مروری استبر تجربیاتی
که بر باروری تاثیر گذار بوده و از این رو
بر ثبات مالی گله های شیری تاثیر گذار است.
1- تنش دمایی
تنش گرمای
در طی تنش گرمایی جریان خون به رحم دچار گاهش شده و جریان خون به سطوح بدن افزایش می یابد. در نتیجه کاهش جریان خون به رحم این اندام گرم شده و رویان از دمای بالا در رنج خواهد بود. هچنین تامین گوهر مایه های انرژی زایی همچون گلوکوز و اسید های چرب فرار به رحم کاهش یافته بطوری که مواد مغذی ناکافی به منظور تامین و پشتیبانی روند رشد رویانی در اختیار جنین قرار خواهد گرفت.
تنش سرمایی
تنش سرمایی بعبارتی دیگر ممکن است بطور زیانباری باروری یا وضعیت رویان را تحت تاثیر قرار ندهد. به هر حال اگر اتکای خیلی زیادی در استفاده از ذخایر انرژی بدن در شرطی که سطح غذا ناکافی بوده یا کمبود پروتئین وجود دارد ، مطرح باشد مشکلاتی چون نشانگان گوساله های ضعیف ممکن است پدیدار شود. با کاهش شدید پروردگی بدن ممکن است که گاوها قابلیت تولید شیر کمی داشته و ممکن است دچار تاخیر در باروری گردند.
اثرات دمایی می تواند از طریق تغییرات تعدیلی آب و هوای ناحیه ای دامها متعادل گردد. فراهم ساختن ، سایبان، پنکه، آب پاشها و آب سرد در تابستان و بادشکن ها با مواد مناسب در جایگاه نگهداری دام در زمستان می تواند کمک موثری باشد. دیگر اقدامات مدیریتی عبارتند از تغذیه و مراقبت بهداشتی نیز می توانند مورد توجه باشند.
2- تغذیه
چرخه جفت پذیری
تجربیات نشان داده تلیسه های که بطور کافی تغذیه می شوند چرخه جفت پذیری زودتری نسبت به دیگر موارد که تغذیه ضعیف داشته اند از خود نشان می دهند. تفاوت میان دو گروه فوق از نظر وقوع چرخه جفت پذیری در گاوهای فریزین 128 روز، در جرزی 65 روز و در آیر شایر 100 روز بوده.
بلوغ جنسی
تجربیات نشان می دهد که سطح تغذیه ای همچنین بر سن بلوغ جنسی دامهای ماده تاثیر گذار است. در این تجربیات یک گروه از تلیسه ها با جیره غذایی ضعیف تغذیه شده و در سن 710.7 روزگی به بلوغ جنسی رسیده در حالی که گروه دیگر با جیره غذایی کامل با تعادل انرژی /پروتئین مناسب تغذیه شده و در سن 440.1 روزگی به بلوغ رسیده اند.
کمبود فسفر
سطح املاح معدنی در جیره غذایی همچنین بر قابلیت باروری دامهای ماده تاثیر گذار است. بعنوان مثال ، کمبود فسفر منجر به تاخیر در جفت پذیری بدلیل ترشح کم استروژن شده و همچنین ممکن است منجر به سخت زایی شود که گاهی منجر به مرگ دام یا جنین می شود.
تاثیر بر دامهای نر
همچنین تغذیه تاثیر آشکاری بر قابلیت زایایی دامهای نر دارد . سطح تغذیه ای پایین تولید هورمونهای رشد دهنده گنادی (گنادو تروفینها) توسط غده دریمی(هیپوفیز) و هورمون های جنسی ثانویه را سرکوب نموده بطوری که تحلیل پروستات و کیسه های منی محقق گشته و از این رو بر کیفیت منی از نظر حجم مایع و غلظت آن تاثیر می گذارد.
همچنین ویتامین ها نقش مهمی را در قابلیت زایایی دامهای نر ایفای می نمایند. بعنوان مثال کمبود ویتامین A غلظت نرزامه تاژک ادر(اسپرماتوزوآ) ، ظرفیت ذخیره سازی منی را پایین آورده و همچنین بلوغ جنسی را به تاخیر انداخته و روند تولید نرزامه تاژک دار را در گاوهای نر جوان سرکوب می نماید. کمبود ویتامین E از طرفی دیگر تعداد دفعات جفت گیری لازم برای آبستنی را به دلیل کاهش سرعت روند سوخت و سازی یاخته ای ، استحاله بافت پوششی زایگر و استحاله بیضه ها که ممکن است منجر به کاهش روند تولید نرزامه تاژک دار با خروج منی ضعیف و کم کیفیت شود ، افزایش می دهد.
3- دوره های نوری
افزایش دوره نوری بر کارایی تولید مثلی دامها تاثیر گذار می باشد. دوره جفت گیری و تعداد دفعات تلقیح لازم برای باروری به دلیل بهبود در وضعیت بهداشت عموی دام که خود ناشی از افزایش سطح کلسیم، فسفر، ویتامین A و ویتامین D در خون است ، همچنین افزایش نسبت پروتئین، هموگلوبین و یاخته های سرخ خونی ، کاهش یافته . مزیت های فوق تنها با طولانی شدن دوره نوری قابل دسترسی نبوده اما شدت نور نیز ممکن است قابل توجه باشد. مشخص شده که افزایش شدت نوری فراتر از 150 لاکس ممکن است بطور مخالفی بر پاسخ های ایمنی تاثیر گذاشته و عفونت دامی با بیماری هایی چون ورم پستان و التهام رحمی ممکن است ایجاد شوند.
پوشاندن بستر جایگاه دام با کف پوشی لاستیکی به افزایش کارآیی شناسایی جفت پذیری کمک می نماید. تصویر
4- نوع بستر
نتیجه یک سری مطالعات نشان می دهد که پوشاندن کف جایگاه با ورقه هایی از لاستیک نرم که تقلیدی است از خاک چمن ها دست یابی به شماری از مزیت ها شامل افزایش کارآیی شناسایی مرحله جفت پذیری با افزایش دفعات سوار شدن کمک می نماید، در حالی که در بستری سخت این دفعات به دلیل ترس از لغزیدن پایین می باشد.
5- هرزآوا(نویز)
هرزآوا ممکن است به شیوه های مختلفی همچون مولد های الکتریکی ، تلمبه ها ویا دیگر ماشین های مورد استفاده در مزارع ایجاد شود. همچنین تنش هرزآوایی مزمن (100 دبی یا بالاتر) نیز بر هورمون جنسی نر تاثیر داشته و تغییراتی را در اندامهای تولیدمثلی و غدد ایجاد می نماید. تنش هرزآوایی موجب پیشبرد تزاید در کورتیکو استروئید های سرمی می شود که موجب افتی تا میزان 80درصدی در غلظت تست استرون می گردند. تولد کم تست استرون بطور معکوسی بر کیفیت انزال و قابلیت باروری متعاقب آن تاثیر گذار می باشد. همچنن کاهش سطح تست استرون ملازم با کاهش بارز تعداد نرزامه های تاژک دار(اسپرم های) روخاگ (اپیدیدیم) است. علاوه بر این نرزامه های تاژک دار روخاگ در مواجه با هرزآوا همچسبی یافته (آگلوتینه شدن) و تعداد نرزامه های تاژک دار مرده نیز افزیاش می یابد. چنین تغییراتی در غالب موارد برگشت ناپذیر بوده و ناباروری القاء شده با هرزآوا ممکن است تا پایان چرخه تولید مثلی دامهای نر تداوم داشته باشد.
اثرات هرزآوا بر عملکرد تولید مثلی دامهای ماده تا کنون به اثبات نرسیده ، اما کار های بسیاری در این حوزه بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است. تخمدانها و رحم در خوکچه های ماده بطور معنی داری پس از یک مواجه با هرزآوای 110دبی برای مدت 5 دقیقه 15 بار در روز به مدت 11 روز در بسآمد 375-500 هرتز ، تقلیل یافته اند. همچنین استروس پس از مواجه با هرزآوا باقی می ماند. افزایش دفعات سقط و کاهش وزن رویانی نیز مورد تایید قرار گرفته. بیشتر تاثیرات هرزآوا بواسطه نصب موانع صوتی قابل تخفیف است. همچنین عایق سازی با یک مهندسی پژواکی با کیفیت می تواند منجر به حل ویژه مشکل در بیشتر موارد مشکلات هرزآوایی شود.
6-ارتفاع بالا
باروری در دامهای نر بویژه در گاو و به میزان کمتری در گوسفند ، پس از انتقال آنها به ارتفاعات بالا و چند ماهی بعد از زندگی در آن آنجا تحت تاثیر قرارمی گیرد. بیضه ها تحلیل رفته و بافت پوششی زایگرآن با بافت همبندی جایگزین می گردد. این تغییرات موجب ناباروری می شوند که معمولاً درصورت پایین آوردن دامها به سطح دریا ناپدید می گردد. از طرفی دیگر باروری دامهای ماده تحت تاثیر قرار نگرفته و دام ماده چرخه های جفت پذیری معمول را نشان داده و درصد بره یا گوساله زایی عادی دارد.